Kültür Yolları, tarihi, kültürel ve doğal mirası koruma, tanıtma ve sürdürülebilir turizm amaçlarıyla birleştiren uluslararası projelerdir. Bu yollar, farklı ülkeler ve bölgeler arasında geçiş yaparak önemli tarihi ve kültürel mekanları birbirine bağlar. Avrupa Kültür Yolları, bu tür projelerin en bilinen örneklerinden biridir. Bu yollar, tarihi olayları, ticaret yollarını, kültürel etkileşimleri temsil edebilir. Birleşmiş Milletlere bağlı eğitim, kültür ve bilim örgütü UNESCO, kültür yolları projelerini destekleyerek kültürel mirasın ve kültürel çeşitliliğin korunmasını ve sürdürülmesini hedefler.

Hoca Ahmet Yesevi ve Sarı Saltuk farklı dönemlerde yaşamış ve farklı coğrafyalarda etkili olmuş tarihi şahsiyetlerdir. Ancak her iki isim de tasavvuf geleneğinin önde gelen temsilcileri olarak günümüze kadar canlı olan bir kültürel miras bırakmışlardır. Yesevi ve Sarı Saltuk’un öğretisi tarih boyunca Türkistan ile Balkanlar arasında bir kültür yolu olmuştur. Kısaca insanın kendini bulma çabası, maddi dünyadan manevi dünyaya doğru bir yolculuk olarak tarif edebileceğimiz Tasavvuf kültürü, Türkistan ile Balkanların ortak mirasıdır.

Hoca Ahmet Yesevi ve Sarı Saltuk, özellikle halk kültürü ve tasavvuf edebiyatı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yesevi hikmetleri dilden dile, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Sarı Saltuk’un hikayeleri ve efsaneleri ise Anadolu ve Balkanlarda anlatılır. Genellikle manevi değerleri yücelten her iki mutasavvıfın somut olmayan kültürel mirasa katkıları ölçülemez düzeydedir. Yesevi hikmetleri ve Sarı Saltuk hikayeleri, sözlü geleneğin yanı sıra yazılı edebiyatta da kendine yer bulmuştur.

Balkanlar ve Türkistan coğrafyalarındaki tasavvuf geleneği, İslamiyetin etkisi altında gelişmiş ve yerel kültürlerin, geleneklerin ve inançların İslamiyet ile birleşmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Tasavvuf, sadece dini bir öğreti ya da manevi bir yolculuk değil, aynı zamanda bir kültürel ifade biçimidir. Tasavvuf, insanların içsel dünyalarını keşfetmelerine, manevi olgunluğa erişmelerine ve daha yüksek bir bilince ulaşmalarına yardımcı olur. Bu süreç, kültürel etkileşimleri, sanatsal ifade biçimlerini ve diyalogları teşvik eder. Bu nedenle Türkistan’dan Balkanlara tasavvuf yolu aynı zamanda bir kültür yoludur. Bu kültür yolunun canlı tutulması kültürel çeşitliliğin korunması; şiir, musiki, sema, minyatür gibi sanatsal ifade biçimleri üzerinden kültürel etkileşimin teşvik edilmesi; evrensel mesajlar üzerinde ortak insani değerlerin yaygınlaştırılması; camiler, dergahlar, mezarlar gibi kültür varlıklarının korunması gibi somut çıktılar sağlayacaktır.

Mutasavvıflar din, dil, ırk ayırt etmeden insanı merkeze alırlardı. Dolayısıyla onların mesajları ve bıraktıkları miras tüm insanlığı kapsayan evrensel değerlerdir. Tasavvuf alimleri gönül eliyle, gönül diliyle konuşyor, “gönlün aklına, aklın aklı ermez” diyorlardı. İnsanı yaşat ki devlet yaşasın düsturunu yayarak toplumsal sorunların çözümüne hizmet ediyorlardı. Kültürsüzleşmenin salgın hastalık gibi tüm dünyayı sardığı çağımızda tasavvuf kültürü, huzur içerisinde birlikte yaşamanın reçetesi olarak değer kazanmaktadır.

Bu çalışma alanında seçkin akademisyenlerin katıldığı bir sempozyumun neticesinde ortaya çıkmıştır. 26 Ekim 2023 tarihinde Saray Bosna’da Türkistan’dan Balkanlara tasavvuf Geleneği konulu bir sempozyum düzenlenmiştir. TİKA, Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı ve Yunus Emre Enstitüsü enstitüsü başta olmak üzere pek çok kurumun desteklediği etkinlik UNESCO logusu altında düzenlenmiştir. Zira UNESCO ilkeleri doğrultusunda, Hoca Ahmet Yesevi ve Sarı Saltuk’un ismiyle sembolleşen Tasavvuf Geleneği’nin Türkistan’dan Balkanlara ulaşan bir kültür yolu çizdiğine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Etkinliğin ana konuşmacısı olarak sempozyuma büyük katkı sağlayan İslami Düşünce Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez başta olmak üzere emeğpi geçen tüm hocalarımıza şükranlarımı sunar, çalışmamızın faydalı olmasını temennisiyle iyi okumalar dilerim.